कृष्ण अन्जान
२५ माघ÷रुरु
अत्यधिक नदि जन्य पदार्थको उत्खनन् र कालिगण्डकी नदिमा वहाव कम हुँदा यसक्षेत्रमा पाइने जैविक विविधता सँगै जलचर लोप भएका छन ।
कालिगण्डकी ए परियोजनाको निर्माण पछि पवित्र रिडी धाममा बडिघाट खोला मात्र बग्छ यधपी सम्झौता अनुसार कालिगण्डकीको चार क्युवेक सेक पानी बडिघाटमा मिसिएर रुद्रवेणिबाट वडिघाटको पानी कालिगण्डकी बनेर रुरुधाम देखि बेलाटारी सम्म पुग्छ ।
कालिगण्डकीको चिसो पानीमा पाइने सहर जलकपुर लगाएतका लोकल माछा हरु कालिगण्डकी नदिबाट लोप भैसकेको धेरै भइसकेको छ ।
बल्छिमा पर्ने जलकपुर कालिगण्डकी नदिको अत्यन्तै स्वादिष्ट माछा हो ।एउटा माछो एक पाउ सम्मको हुने र दिनभरिमा एक दुई किलो मात्र बल्छि थापेर मार्न सकिने यो जलकपुर माछा यतिबेला कालिगण्डकि नदिबाट लोप भइसकेको छ ।
धेरै वर्ष भो लोकल जातका माछा चाख्न रिडी वासिले नपाएको रिडीमा होटल व्यवसायी अजित श्रेष्ठले बताउनु भयो ।
जलकपुर कालिगण्डकीको सँग्लो पानीमा पाइने र मुख्यतया हिँउदमा कालिगण्डकीको निलो पानीमा बल्छिमा पर्थ्यो आजभोली त वडिघाटको पानी बग्छ त्यो पानीमा जलकपुर पाइँदैन श्रेष्ठले भन्नु भयो ।
यसै गरि सहर जातको ठुलो र मिठो माछा पनि कालिगण्डकिमा करिव लोपोन्मुख अबस्थामा रहेको छ ।वर्षा याममा पाइने यो माछा करिव १० किलो सम्मको निकालिएको इतिहास छ ।यदा कदा वर्षा याममा बल्छि थापेर यो माछा निकालिए पनि ९० प्रतिशत लोप भइसकेको बताइन्छ ।
कालिगण्डकी नदिमा माछा बाहेक पाइने ओत जातको जलचर र जलहाँस पनि आज भोलि देखिँदैन ।
कालिगण्डकी नदिमा मात्र होइन रिडी खोला र बग्ने बडिघाट नदिमा पनि पाइने लोकल जातका माछा पाइन छाडेको धेरै भइसकेको छ ।
वडिघाट र रिडी खोलाका तटिय क्षेत्रमा मिसाइने ढल, माछामार्दा अत्यधिक विषादी ,र विधुतिय माछा मार्ने पद्धतिका कारण पनि लामो समय देखि यि खोलामा माछाका सबै प्रजाति लोप भइसकेको छ ।
कुनैपनि आयोजना र परियोजनाको निर्माण कार्य र नदिजन्य पदार्थको उत्खनन गर्दा स्थानिय पर्यावरण जैविक विविधता जलचर र थलचरको सँरक्षणमा सम्बन्धित निकायले ध्यान दिन आवस्यक छ ।