जेष्ठ २९ ,
आज बालश्रम विरुद्धको दिवस विश्वभरी विभिन्न कार्यक्रम गरि मनाइएको छ । यो जून महिनाको १२ तारिखमा विश्वभरि मनाईने अन्तराष्ट्रिय बालश्रम विरुद्धको दिवस नेपालमा पनि विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइएको हो ।
नेपालमा बालबालिकाको हक अधिकारको रक्षा गर्न बनेका बालबालिका सम्बन्धि ऐन २०४८ ले १६ वर्ष मुनिका प्रत्येकलाई बालबालिका भनेर परिभाषित गर्दै उनीहरुलाई आय आर्जनकालागि श्रम गर्न अथवा कसैले श्रमिक बनाउन बर्जित गरेको छ ।
अन्तराष्ट्रिय श्रम संगठन आईएलओ कन्भेसनको भाग १ सय ३८ मा नेपालले पनि हस्ताक्षर गरी ऐक्यवद्धता जनाएको छ । बालबालिकाले हप्ताको १४ घण्टा काम गर्र्न सक्नेछन् तर यसवापत उनिहरुको नियमित विद्यालय, स्वास्थ र समग्र विकासमा कुनै हानी पुग्न नहुने उल्लेख गरिएको छ ।
२०७२ सालको भूकम्पका कारण पनि धेरै बालबालिमा श्रम गर्न बाध्य भएका छन् । बालश्रम विरुद्वको ऐन तथा नियमावलीले बालश्रम गर्ने गराउनलेलाई कानुनी अपराधको रुपमा राखेको छ । तर पनि १४ वर्ष मुनिका धेरै बालबालिका श्रम गर्न अझै पनि बाध्य छन् ।
नेपालमा सन् २०२५ सम्ममा सबै प्रकारका बाल श्रमको अन्त्य गर्ने लक्ष्य राखिएको छ । तर आईएलओको तथ्याङ्कअनुसार नेपालमा ५ देखि १७ वर्ष उमेर समूहका १६ लाखभन्दा बालश्रमिक छन् । तीमध्ये ६ लाखभन्दा बढी बालश्रमिक जोखिमयुक्त पेशा ब्यवसायमा आवद्ध रहेको पाइन्छ ।
मन्त्रालयले यस वर्ष पहिलो पटक साढे ७ करोड रुपैयाँ बजेट बालश्रम न्यूनीकरणमा छुट्याएको छ ।
होटल, पर्यटन, मनोरञ्जन क्षेत्र, घर, इँटाभट्टा, गलैँचा कारखाना, सवारी साधन, ग्यारेज, उद्योग लगायतका क्षेत्रमा बालश्रमिक रहेको श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयले जनाएको छ ।
बालबालिकाले हप्ताको १४ घण्टा काम गर्र्न सक्नेछन् तर यसवापत उनिहरुको नियमित विद्यालय, स्वास्थ र समग्र विकासमा कुनै हानी पुग्न नहुने उल्लेख गरिएको छ ।
